DEMOKRATİK SEÇİM İÇİN, DEMOKRATİK SEÇİM SİSTEMİ

Seçimlere doğru seçim sistemi üzerinde durmamız gerekmez mi? Hatta seçimde aday olacakları kim belirliyor diye sormak gerekmez mi? Gerekir diyorsanız aynı düşünüyoruz buyrun…

Aslın da seçim sistemleri oyunun kurallarını oluşturur, yani bir yarışma var ve nasıl yarışılacagının bu kurallarını seçimler de seçim sistemleri belirler. İşte bu nedenle seçim sistemi önemlidir, çün kioyunun kurallarıdır. Çeşitlili seçim sistemleri vardır, kimi oyları merkez partilere yönlendirir, hatta en güçlü partinin daha güç kazanmasını sağlayarak iktidarın kolay kurulmasını ve güçlü olması geregi üzerine kurgulanmıştır. Kimi Seçim sistemleri de vardır oy oranlarının olduğu gibi yansımasını savunur ki oy verenlerin tercihlerin yönetime yansıması sağlanabilsin…  Biz seçim sistemlerinin en çok nasıl demokrasiye katkısı nasıl olur üzerin de düşünmeye çalışacagız… Buyrun çalışalım….

Seçim sistemleri verilen oyların Meclise nasıl yansıyacağını belirleyen kurallardır, bu kurallara göre Meclisde ki sandelye dagıtılır desek şimdi verdiğimiz oylar ne oluyor diyenleri duyar gibiyim… Verdiğiniz oylar belirleyicidir ama, sistem birilerine torpil yapar… Bunu da yapmasının nedenini şöyle acıklar yöntetim de istikrar gerekir, bunun için çok oy alan partiye bazı destekler çıkmak lazımdır, bunun için çogunluga dayalı sistemler çok oy alan partinin aldığı oyun üzerin de Mecliste sandelye almasının önünü açar…. Bu küçük partilerin oylarının adeta büyük partiye yönlendirilmesidir ki mecliste temsil edilmeyen oylar demektir. Bu fark ne kadar çoksa o kadar temsil edilmeyen oy var demektir, bir o kadar da temsilde adalet ilkesine terstir.

Seçim sistemleri Yönetim de istikrarı düşünürken, temsil de adaleti de düşünmek zorundadır, bizim seçim sistemimiz yönetim de istikrarı önemseyerek temsil de adaleti geri plana atmıştır. Temsil de adaletli olunabilmesi için aldığınız oy oranın da Mecliste temsil hakkı elde etmeniz gerekir ki bugün uygulanan sistem buna izin vermez…

Örnegin, %40 oy alarak %60-70 temsil hakkı elde edebilirsiniz ki bu yönetim de istikrar için, temsilde adaletin kurban edilmesidir. Daha dengeli sistemler vardır, hem yönetimde istikrarı sağlar hem de temsil de adaleti bunun için samimi olarak temsil de adalet için ne yapılabiliri sormak lazımdır.

Bunu netleştirmek için son genel seçimler de alınan oyla mecliste temsil edilme oranına bakarsak bunu anlarız buyrun bakalım…

PARTİLERİN ALDIĞI OY ORANLARINA VE MECLİSTEKİ TEMSİL SAYILARINA BAKIYORUZ

                           Ak Parti                                     CHP                                       MHP

  Aldığı oy               Sandelye              Aldığı oy     Sandelye           Aldığı oy        Sandelye

%49.83                    327                      %25.98          135                  %13.01           53          

Bu arada  %10 barajına takılmamak için bagımsız adaylarla seçime girerek barajı dolaşarak gecen BDP de 30 sandelye almıştır.             

Aldığı oy oranlarına karşılık gelen vekil sayılarına bakalım

Şimdi 30 BDP vekilini Meclis sandelye sayısından düşerek yapalım onlar bagımsız adaylar olarak  seçime girdiler, onlar böyle girmemiş olsalardı muhtemel ki bu vekiller en çok oy alan partiye gidecekti… Sanırım 2-3 tane de BDP li bagımsız seçilenlerin dışın da seçilen bagımsız vekilleri degerlendirmeye almadan yapalım…

520 vekil dikkate alarak bu degerlendirmeyi yapalım…

Ak Parti %49.83 oy almış biz daha iyi anlaşılır olsun diye %50 diyelim ve aldığı meclis temsiline bakalım. 327 sandelye 520 sandelyeyle kıyaslandığın da % 62.88 biz diyelim %63 nerdeyse aldığı oyun %12-13 daha fazla temsil hakkı elde etmiş oluyor…  Temsil edilen diger partilerin CHP de %25.98 oy almış, aldığı vekil sayısı 135 oranlayalım….  %25.98 oy alan CHP %25.96 temsil hakkı edinmiştir. Bu en iyi adalet temsil sağlayan seçiler olduğu düşünülürse buna aşamamk lazım.MHP yi degerlendirerek devam edelim….  MHP  son genel seçimler de %13.01 oy almış buna karşılık mecliste 53 milletvekiliyle tabanını temsil hakkı elde etmiştir. Bu partimizin meclisteki temsil oranı %10.19 olmuştur…Gercketen de iyi bir temsilde adalet sağlanmış ama bu sistemin iyi işlediğinden degil oy oranlarının dengeli dağılmasından ve küçük partilere oyverilememsinden kaynaklı bir durumdur… Sistemi iyi degerlendirebilmek için önceki seçimleri de inceleylim ne dersiniz…

2007 SEÇİMLERİNE BAKTIĞIMIZ DA İSE NE GÖRECEGİZ BAKALIM…

Ak Parti                % 46,66 oy almış bun karşılık 341 üye ile mecliste tabanını temsil hakkı elde etmiştir, aldığı oy ile mecliste temsil oranı arasındaki farka bakalım… %46.66 yani %47 oy alan bir parti mecliste 341 vekille temsi hakkı elde ediliyorsa bu oran mecliste %62 temsi hakkı elde ediliyor ki aldığı oy oranın %15 daha üzerin de temsil hakkı elde etmiş oluyor…

CHP ye bakalım ve diger partiye gecelim CHP % 20,85 oy alıyor ve tabanını mecliste 112 vekille temsil ediyor, aldığı oyu temsil ettiği vekile oranladığımız da şunu görüyoruz… Meclise temsil edilme oranın da CHP %20.36 temsil ediliyor ki aldığı oranla temsil arasında pek fark yok…

MHP ye geldiğimiz de ise aldığı oy  % 14,27  iken, 71 vekille tabanını temsil ettiğini görüyoruz. Oranlayalım temsile %12.90 oranın da dır ve bu seçim de MHP temsil kaybı neredeyse %1.5 dur…

2002 SEÇİLERİNİ DEGERLENDİRELİM

2002 seçimlerine gittiğimiz de ise bu sistemin gercek yüzüyle karşılaşıyoruz nasıl adaletsizlige nedn olduğunu görelim ve temsilcilerimizden bunun giderilmesi için vatandaşlar olarak talep edelim…

  AK Parti  % 34,43 oy almasına rağmen 363 sandalye ile mecliste edilmesi demek %34 oy tabanınız olmasına rağmen karar mekanizmasının %66 sını ele gecirmek demektir ki bu toplumsal sorunların da cıkması demektir. Daha adil bir seçim sistemi, bütün taraflarca istemi gerek…

CHP ye geldiğimiz de % 19,41 oy almasına rağmen mecliste 178 sandalye ile temsil edildiğini görüyoruz, CHP nin oyu ve temsili degerlendirildiğin de karşılaştığımız durum nedir? Bakalımmm… % 19.41 oy alarak mecliste %32.36 temsil hakkı sagladığını görüyoruz ki CHP de aldığı oyun %%12-13 daha fazladan temsil hakkı elde ettiğini görüyoruz…

Ya MHP o seçim barajı altında kaldığı için % 8,35 oy almasına rağmen hiç milletvekili çıkaramamış olmasıdır. Temsi de adaleti gözleyen bir seçim olmuş olsaydı MHP en 35- 36 vekille tabanını temsil etmesi gerekirdi ama haksızlığa neden olunmuştur…

Bu durum düzeltilebilir mi? İstenirse evet, ama karar mekanizması daha çok oy alan partilerin elinde olduğu için, kendi lehlerine olan durumu degiştirmek istememektedirler. Ancak bunu vatandaşlar demokratik haklarını kullanarak talep etmelidirler. Temsilde soruna neden olan başka bir durum ise partidelerde ki aday belirleme mekanizmalarıdır ki bu sorun aslında temsil oranı nasıl olursa olsun vatandaşın temsilinin engelllendiği kanatini taşıyorum. Nasıl mı?

Seçime girecek adayları kim belirliyorsa kimin kazanıp kazanmasına bakılmaksızın seçimi o kişi, kimse kazanıyor demektir. Şöyle düşünelim 550 vekil Türkiyeyi temsil ediyor varsaydığımızda bu temsilcileri kim seçiyorsa bu seçimler de onun seçimi olmuş oluyor. Yani oy kullanan vatandaşlar yok sayılıyor. Bunu aşmanın yolu daha dar bir vatandaşlar grubu olan parti üyelerinin adayları belirlemenin de geçtiğini belirtelim ve üyeysek partilerimizden ön seçimler talep edelim. Vatandaşsak da bizden oy isteyenlere nasıl aday belirliyorsunuz diye sorular soralım… Seçim sistemi kadar temsilde soruna neden olan ise partilerde aday belirleme yöntemleridir ki bu alanda da düzenlemelere ihtiyaç vardır… Düzeltilmesine geldiğimiz de ise çeşitli düşünceler var, incelemeye çalışalım….

SEÇİM SİSTEMLERİNE GENEL BAKIŞ

Birçok sistem var kimi temsil de adaleti, kimi istikrarı sağlamaya dönük, cogunluk sistemine dayalı sistemin bir bölümünü seçimler üzerinden inceledik, şimdi kısaca yine çogunluk sistemini ve diger seçim sistemlerini inceleyelim ve kendi önerimizi sunalım…

ÇOGUNLUK SİSTEMİ

a-Dar Bölge Tek adaylı tek, Turlu cogunluk sistemi

Ülke seçim çevrelerine bölünmüştür her seçim cevresinde bir milletvekili çıkmaktadır, Seçim çevresinde oy oranlarının birbirine yakın olmasına özen gösterilmektedir, Seçim çevresinde en çok oyu alan aday seçimi kazanmaktadır. Mutlak %50+1 oranı yada üçte iki gibi çogunluk aranmamaktadır. En çoğu olan kazanmaktadır, nsıl ki Muhtarlık seçimlerin de orana bakılmaksızın en çok oyu alan kazanıyorsa… Nitelikli cogunluk degil basit çogunluk yeterli görülmektedir, seçimler tek turda yapılmaktadır. Genel olarak İngiltere ve ABD de uygulanmaktadır…

b-Dar bölge tek adlı iki turlu coğunluk sistemi,

Sistem seçilebilmek için basit coğunluğu yeterli bulmaz, nitelikli çogunluğu gerekli görür, bu sistem genel olrak Fransa da uygulanır.

İlk turda mutlak cogunluğu (%50+1) sağlanmışsa o aday seçimi kazanmış olur, sağlanamamış sa bir hafta sonra ikinci tur seçimler yapılır. İkinci tura birinci turda en az %12.5 oy alanlar katılabilir. %12.5 oy alan bir kişiyse veya hiçbir aday %12.5 oy almışsa en çok adayı alan iki aday seçimlere katılma hakkını kazanır. Seçmene katılan adaylar hakkında tercihi sorulur…

NİSPÎ TEMSİL SİSTEMLERİ

Çogunluk sistemini gördük iktidar da istikrar derken 2002 seçimlerin de olduğu gibi neredeyse aldığı oyun iki katı kadar temsil yetkisi veren bir sistem ve bu toplumun neredeyse bu seçim degerlendirillince toplumun %65'ini  temsil den yoksun kalıyor bu sistem de… Bu nedenle daha çok temsile önem veren Nispi temsil sistemi oluşturulmuştur, biz de bu sistemi inceleyelim bakalım…

Bu sistem her partiye aldığı oy oranın da temsil sağlarken toplumun da meclisler de temsilinin önünü acıyor… Bu sistemin de farklı uygulamaları vardır, ama hepsi temsilin nasıl daha iyi olabilecegi üzerine düşünülmüştür.

Nispi seçim sistemleri genel olarak geniş bölge seçim sistemine dayanır, bir seçim bölgesin de bir fazla kişi seçilir. Bu sistemin hemen hemen bütün uygulamaların da listeli seçimler tercih edilir. Bu sistemde partiler oyları oranınca milletvekili çıkarırlar. Nispi temsil sistemi, seçmenlerin düşüncelerine daha uygun temsil edilmelerini sağlar. Değişik fikir ve siyasi görüşler parlamentoya girer. Azınlıkların veya bazı düşünce taraftarlarının, meclislerde temsili ancak bu sistemle mümkün olur. Bu sistemle ülkedeki parti sayıları çoğalır.

ÜLKE NİSPETİN DE TEMSİL ORANI

Örnegin ülkemiz Türkiye milletvekilligi uygulaması…

Seçimlere giren ve %2-3 oy alan partilere Türkiye milletvekiliği aracılığıyla temsil hakkı verilerek o vatandaşların da sistem için de temsili sağlanmalıdır. Yani %2-3 oy kalan vatandaşlar topluluğunun düşünceleri de kamuoyun da ve mecliste bu Ülke milletvekili ile, genel olrak parti lideri tarafından seslendirilmelidir.. Örnegin BBP ve SP bu sistemle liderlerini vekil yapabilirler ve TBMM temsil hakkı elde etmiş olurlar…

ALTERNATİF OY, VEREBİLME FIRSATI VEREN SİSTEM

Alternatif oy verebilme imkânı veren sistem benim de önerim olan sistem, çünki benim oyumun birinci ikinci, içüncü tercihlerimle temsile yansıması imkânı veriyor. Başka bir iyi tarafı ise, oylar temsil dışı kalmamsının yanı sıra, oyları kanalize ederek çoğunluğun tercihinin yönetimler de temsil edilmesi sağlanıyor. Ayrıca küçük partilere verecegim oy zayi oluyor kaygısının da önüne geçilmiş oluyor…

Alternatif oy, adaylardan birinin öncelikle seçileceği, bunun seçimi kazanamadığı durumlarda ikinci ve üçüncü tercihler seçeneginin de yapılabildiği seçim bölgelerinde tercihli oya dayalı bir seçim sistemidir. Seçmenlerden pusula da X işareti koyarak değil, en çok yeğledikleri aday için 1, ikinci adaylar için 2,  üçüncü aday için 3 tercihleri sayı olarak yapmaları istenir.

- Kullanılan oyun geçerli olması için pusula da adı bulunanlardan en az üç adaya yönelik bir tercih sırasının belirtilmesi gerekir. Ancak bu seçim sisteminin özüne ilişkin bir kural değildir.

-İki turlu seçim sisteminde de olduğu gibi alternatif oy tek parti ya da bloktan, birden çok adayın çoğul sistemdeki gibi oyları bölmeksizin seçime katılabilmesini sağlar.  Yargı daireleri, meslek oda yönetimleri, akademik alanlardaki aday belirlemeler,  için yapılan seçimlerde kullanılan bu sistem, hiçbir adayın azınlık oyuyla seçilmemesini güvenceye almaktadır. Buda şu demektir, seçilen adaylar çoğunluğun tercihine göre seçilecektir.

- Bununla birlikte nispi temsili sağlamamaktadır. Çünkü, çoğul sistemde olduğu gibi alternatif oy sisteminde de bir partinin kazandığı sandalye sayısı yalnızca kazandığı oyların sayısına göre değil, ayrıca bu oyların coğrafi dağılımına da dayanır. Gerçekte bu sistem, oyları kazanma ihtimali yüksek adaya yönlendirdiği için çoğul sistemden daha orantısız sonuçlara da yol açabilir. Alternatif oy sisteminin siyasal sonuçları tümüyle aynı olmasa da iki turlu seçim sistemine benzer. Hatta bu iki turlu seçimin tek turda yapılması da denilebilir.

Alternatif Aday pusulası

2-Neriman Polat (A Partisi)

3-Reyhan Benek (C Partisi)

1-Fikri Adil (B partisi)

 Kişiler için yapılabilecegi gibi partiler ve partilerin adayları için de yapılabilecek bir sistemdir. Burada oy kullanacak kişiler ilk tercihlerini Fikri Adil için, Fikri Adil kazanamaması durumunda Neriman Polat, Onun da kazanamaması drumunda Reyhan Benek'i tercih etmiş oluyorlar…

BU SİSTEM AKADEMİK CAMİADA, YÜKSEK YARGI DAİLERİN DE, MESLEK ODALARINDA DAHA KOLAY SONUÇ ALINMASIAN YARDIM EDER.

Bu sistem Yargıtay, Danıştay, Sayıştay gibi yüksek yargı da yapılabilecegi gibi  Meclis başkanı, barolar, meslek odaları, dernekler, rektör seçimleri gibi yerlerde de işlevsel bir şekil de uygulanabilir…

Örnegin Yüksek yargı üyeleri ve başkanları seçilirken zaman,  zaman 30-40 tur seçimler yapıldığı görülmektedir, bu sistem de ikinci alternatif ilk turda uygulandığı için ya salt çogunluk ilk turda sağlanır, ya da en çok oyu alan iki veya üç adayla ikinci turda seçme işi tamamlanır. Üstelikte seçenlerin kanaatları seçime yansıyarak sonuç alınır düşüncesiyle, alternatifli seçim sistemi, uygulanmasın da fayda görülmektedir. Bu sistem de İkinci seçecenegi degerledirirken birincinin kazananaması durumnda aslında ikinciyi seçmiş oluruz. Oyla birleşir, kazanacak adaylar ilk turda öne çıkar, yada aday ilk turda seçilir….

SEÇİMLER DE ADAY BELİRLEME HAKKI (ÖN SEÇİM)

Seçimler de seçimden önce seçilecekler belirlenir, bunu kim belirliyorsa aslında seçimin kaderini de o belirler. Örnegin şimdi aşagı yukarı bütün partilerde adaylar genel merkez tarafından belirlenir. Bu demektir ki siz vatandaşlar olarak ancak benim olurumdan geçmiş adayları seçebilirsiniz. İşte burada dananın kuyrugu kopmaktadır. Örnegin doğru dürüst gidip gelmediğimiz bir ilçenin belediye başkanını, yada Kırklareli yi, yok Kastamonuyu ele alalım, bu adayı meclisde temsil edecek vekili genel merkez seçer bazen öyle seçimler yapar ki, o ille uzakdan yakından ilgisi olmayın birini bile aday gösterir,  merkezden yöneticilerininde birilerinin adayları belirlemesi sağlıklı bir aday belirleme yöntemi degildir. Bu aday belirleme işi o ildeki parti üyelerine bırakılmaldır. Hemen savunma parti üye listeleri sağlıklı degil, üye yığılmaları oluşmuştur, hemşeri ve akraba ilişkileri deveye giriyor vs…vs Bunları önlemenin yöntemleri vardır. Yeter ki biz ön seçimleri üye ile yapalım, daha sağlıklı seçimlere neden olacagını düşünüyorum…

Daha sağlıklı seçimlerin yapılabilmesi için daha çok temsilin sağlanabilecegi sistemlerin uygulanması daha demokratik bir temsilin önünü acaçaktır. Yönetim de istikrar ise temsil de adaletin sonucu oluşacaktır düşünceleriyle selâm ve sevgilerimle…

Hüseyin Benek --- Kasım 14 --- www.vatandasfikri.com

Kaynaklar

1- Siyaset-  Mümtaz'er Türköne – Lotus yayınları

2- Mümtaz Türköne- http://www.zaman.com.tr/mumtazer-turkone/newsDetail_openPrintPage.action?newsId=1317233 1/3

3- http://tr.wikipedia.org/wiki/Alternatif_oy

4-http://www.siyasaliletisim.org/index.php/sie-modul/304-secim-sistemleri.html