EKONOMİK DARALTAN NEDENLER – 5

             (Parasal Genişlemenin, Para Bolluğunun Neden Olduğu Balon ya da Köpük (ekonomik anlam da)

Bu anlatacağımız hikaye değil gerçek, nispeten ülkemizin şimdilerde yaşadığı duruma uyuyor, bol paraya dayalı şişme, hormonlu büyümenin sonuna mı geldik, bunu önümüzde ki aylarda analayacagız, ilk işareti konuttan dan bekliyorum, sonra arabalardan, sonra her şeye yansıya bir makuliyete dönüş, ederinin, değerinin üzerinde ki fiyatların ederine değerine döndüğüne tanık olacağız…Biz bu ekonomik hikayeye bakalım mı?

Sanal değerle reel değerler arasındaki farkın sanal olanı lehine giderek büyümesine balon ya da köpük deniyor. Balonların en eski ve en tuhaf örneği 1636 ile 1637 yıllarında Hollanda’da yaşanan “Lale Çılgınlığı”dır. Lale soğanı ilk kez Kanuni Sultan Süleyman zamanında Hollanda büyükelçisi tarafından İstanbul’dan alınıp Hollanda’ya getirilmiş ve tanıtılmıştı. O Zaman içinde lale, bir lüks ve statü sembolü haline geldi. 1630’lu yıllarda Hollanda’da savaşların geride kalmasının da yarattığı olumlu hava ile spekülatif faaliyetler büyük artış göstermiş, hisse senetlerinin değeri artmış, konut fiyatları yükselmiş, insanlar bu tür değerleri ve malları spekülatif amaçlarla alıp satmaya başlamışlardı. Bu dönemde benzer bir spekülatif talep artışı lale soğanları için de oluştu. Bu talep artışı lale soğanı fiyatlarının artmasına ve giderek özel lale piyasaları oluşmasına yol açtı. Hollanda’da o tarihte ortalama yıllık ücret 200 ile 400 gulden arasında değişiyordu. Lale soğanlarının fiyatı ise 200 – 250 gulden aralığına kadar fırlamış, yani bir çalışanın yıllık ücretine eşit hale gelmişti. İlgi o kadar yükselmişti ki 1636 yılında lale, Hollanda’nın birçok kasabasında borsalarda satılır olmuştu. Fiyatlar yükseldikçe yükselmiş, geleceğe dönük sözleşmeler yapılmıştı. Fiyatların yükselmesinin temel nedeni bu tür sözleşmelerle lale soğanı alanların bunları daha pahalıya satarak para kazanacakları inancında olmalarıydı. Günün birinde her şey tersine dönüverdi. Lale sözleşmelerinin alıcısı kalmadığı anlaşılınca sözleşme sahipleri lale yetiştiricilerine sözleşme borçlarını ödeyemediler. Lale yetiştiricileri, laleleri almayan sözleşme sahiplerini dava ettiler. Davalar aylarca sürdü, ama paraların ödenmesi hiçbir zaman tam olarak gerçekleşmedi. Lale piyasası böylece çöktü ve fiyatlar hızla düştü. Balon patlamış, lale yetiştiricileri de spekülatör sözleşme sahipleri de büyük zararlarla karşılaşmışlardı….

Aynı şeyin Türkiye ekonomisin de yaşandığını düşünüyorum, özelleşmelerden gelen paralar, aldığımız borç paralar, yurt dışından faiz ve ranttan yararlanmak için gelen paralar piyasada yukarda ki lale etkisini yaptı… Şimdi artık piyasa doydu yavaşlama kaçınılmaz oldu.. Buna ne denilebilir balon patladı diyebiliriz, Ev, araba, kiralar, her şey üretime dayanmayan borçlara ve kamu mallarının satışına dayanan para bolluğuyla fiyatlar uçtu gitti… Şimdi dileriz bu uçuşun ardından inişi yavaş olur…

Ekonominin genel mantığının terk edildiği durumlar sanal algıların yüseldiği dönemlerdir, biz ekonomimizi üretime, tasarrufa, arz ve talep dengelerine göre, ekonomik reformlar, dönüşüm proğramları gerekmektedir… Bu siyaseten alınacak kararlarla olur, bunu iktidarı kullanan parti yapar, muhalefet yapmaz. Bu iktidarı, kullanan hükümet yapmazsa toplum alternatifi, yani muhalefeti dener… Selam ve saygılarımla…

Hüseyin Benek – 14.12.16 --- vatandasfikri.com

Kaynaklar

1-     http://www.ekodialog.com/konular/ekonomi_politikasi_sozlugu/ekonomi_politikasi_sozlugu_ab.html

2-    http://www.mahfiegilmez.com/p/ekonomi-sozlugu.html