KÜLTÜRÜN KOLANLARI

Her kültür, medeniyet birbirini destekleyen kolonların üzerinde durur, durmaktadır. Bunun içindir ki, daha çok Ege ve Akdeniz bölgelerimizde bulunan tarihi antik kentlere, tiyatrolarına bakmak yeterlidir. Neredeyse o zamanlar o bölgede yaşayan herkese hitap edecek büyüklüktedir, bu tiyatrolar. Bu tiyatrolar öyle ihtişamlı kolonlar üzerine inşa edilmiştir ki, günümüz teknigi ile bile zorlanılarak yapılacak kadar büyük büyük kolanları barındırmaktadır. Bunların biz günümüz insanlarına ve bu coğrafyada yaşayan bizlere verdiği mesajları iyi okumak gerektiğini düşünüyorum. 

Ülkemiz de kaç antik kent tiyatrosu var hiç düşündünüz mü? Bu tiyatroların yapıldığı zamanlarda bu bölgede kaç kişi yaşıyordu ve bunlar kaçar kişilik kapasiteye sahiptir, bunlar sorulmadan, cevapları bulunmadan kültürel kolonlarımızı kültürümüzü medeniyete çevirecek kadar güçlendiremeyiz.

Şimdi o zaman ki Kültür Bakanımızın ifadelerinden kaç antik tiyatro olduğunun cevabını edinelim. Bakan Koç, "Türkiye'deki bütün antik tiyatroların yenilenme ve sağlamlaştırma çalışmalarını takip ediyoruz. Türkiye'de 116 tane antik tiyatro olduğu zannedilirdi. Yer altında kaç tane daha antik tiyatro var bilmiyoruz ama tespitlerimize göre şu anda ülkemizde 206 adet antik tiyatro ortaya çıkmış durumda, bu önemli bir zenginlik. Dünyanın hangi ülkesinde böylesine bir tarihi zenginlik var." dedi. (2 Nisan 2007 Zaman gazetesi)

Ülkemiz Anadolu üzerinde kurulmuştur, bu coğrafya birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, birçok imparatorluk bu coğrafyada kurulmuştur. Bütün bunların bizi kültürel olarak beslediği varsayılır.

Bu medeniyetler birçoğu aşağı yukkarı 1500-2000 yıl öncesine aittir, bazıları daha da eskidir. Bunların bize bir şeyler fısıldadığını, kulak verirsek duyacağız. Ne fısıltıyor bir kulak verelim mi?

Hele bir de Aspendos varki, Antalya ili Serik ilçesinde bulunan Belkıs köyünde yer alan anfi tiyatrosuyla meşhur bir antik kenttir.

Aspendos, Serik ilçesinin 8 kilometre doğusunda, Köprüçayı'nın dağlık bölgesinden düzlüğe ulaştığı yerde M.Ö. 10. yüzyılda Akalar tarafından kurulmuş ve antik devrin mamur zengin kentlerinden biridir. Buradaki Tiyatro M.S. 2. yüzyılda Romalı'lar tarafından inşa edilmiştir. Kent biri büyük, biri küçük iki tepe üzerine kurulmuştur. Coğrafyacı Strabon ve Pamponrus Mela, Kentin Agruslularca kurulduğunu yazarlar. Bölgeye M.Ö 1200'den sonra Yunan göçleri olmuştur oysa Aspendos adının kaynağı Rumlardan önceki yerli Anadolu dilidir.

Bunlar bize bir şeyler fısıldıyor dinlersek duyarız demiştik, dinleyelim ne diyorlar: Yan yana gelmeniz önemine vurgu yapıyorlar, yan yana gelmek birlikte bir şeyler yapmak, paylaşmak, ortak duygu ve düşünceler üzerine hareketler etmek gibi toplumsal meziyetler kazandıracağını fısıltıyor, iyi kulak verenler hala bu sesi duyuyor. Anadolu nüfusunun belkide bir milyon olmadığı dönemlerde buralara beşbin, onbin, yirmibinlik tiyatro salonları yaparak toplumun kültürel yaşamına verilen mesajları düşünelim, bu mesajlardan günümüze ne alabiliriz ve kültürümüze ne katabilirizi sorgulayalım, toplumsal birlikteliklerimize tiyatronun, sinemanın, edebiyatın, sanatın bilimin ne katacağını düşünerek, AVM lere verdiğimiz önemin yarısını buralara yani kültürel faaliyetlere verelim ki, toplumumuzda ortak düşünce ve kanaatlar, ruh oluşturabilelim.

İçinde yaşadığımız toplumda farklılıklar olacak, bu kacınılmazdır, yaratılıştan kaynaklı, karakterlerimizden kaynaklı algılar bizi farklı kılacaktır. Yalnız farklılıklarımızı içimizde barındırarak, farklılıklarımızı ülkemize ve toplumumuza farklı alanlarda hizmet etmeye yönelik yetenekler ve düşünceler olarak yaşadığımız ortamlara katkılara çevirmeliyiz. Bunun içinde burada, yani Anadolu da ne olmuş, hangi kültürler, hangi medeniyetler, yaşamış bilmeli ve bizim toplumsal kültürümüze kolonlar yapmalıyız.

Şimdi sizinle ülkemizdeki bilinen antik kentleri paylaşayım:

Akdeniz bölgemizdeki Antik kentler: Afrodisias, Kilikya, Alalah, Anavarza,  Antakya, Antigonia, Ariassos, Arsinoe, Arykanda, Aspendos, Bab al-Hawa Sınır Kapısı, Comona, Çukurova Antakyası, Korykos (Kızkalesi), Cyrrhus, Domuztepe, Elaiussa Sebaste, Epiphania, Faselis, Gözlükule Höyüğü, Hacılar Höyük, Irenopolis, İssos, Kandyba, Karatepe, Kibyra, Kilikya Antakyası, Kremna, Ksantos, Lamotis Antakyası, Mallus, Mamure Castle, Mezgitkale, Misis, Myra, Olba, Patara, Perge, Pisidya Antakyası, Rhosus, Sagalassos, Seleukia, Seleucia Pieria, Seleucia Sidera, Selge, Side, Sillyon, SoliSozopolis, Tell Tayinat Höyüğü, Termessos, Tlos, Yumuktepe

Doğu Anadolu bölgemizdeki antik kentler:

Altıntepe, Ani, Arslantepe Höyüğü, Cafer Höyük, Sugunia, Tuşpa

Ege bölgesindeki antik kentlerimiz

Aigai, Aizanoi, Alabanda, Alinda, Allianoi, Amorium, Amyzon, Apameia Kibotos, Afrodisias, Apollonia in Mysia, Atarneus, Bargylia, Beycesultan, Caloe, Caryanda, Celaenae, Ceramus, Colophon, Didyma, Docimium, Efes, Erythrae, Euromus, Gambrion, Gryneion, Halikarnassos, Hierapolis, Iasos, Karmylassos, Kaunos, Klazomenai, Knidos, Kyme, Labranda, Laodikeia, Latmus, Lebedos, Limantepe, Magnesia, Menderes Antakyası, Metropolis, Milet, Myndos, Myriandrus, Myus, Notion, Nysa, Oinoanda,  Pepuza, Pergamon, Perperene, Phokaia, Pinara, Pitane, Priene, Sardes, Sigeion, Smyrna, Stratonicea in Lydia, Stratonikeia, Temnos, Teos, Thyateira, Tymion

                Güneydoğu Anadolumuzddaki antik kenlerimiz

Taurum Antakyası, Apamea, Fırat, Coba Höyük, Çayönü, Dara, Edessa, Göbeklitepe, Harran, Karkamış, Kussara, Nevali Çori, Mezopotamya Antakyası, Samosata, Sareisa, Seleukia, Zeugma, Sultantepe, Tille, Zeugma, Zincirli Höyük, Ziyaret Tepe Höyüğü

                İç Anadolu bölgemizdeki antik kentlerimiz

Alişar Höyüğü, Binbirkilise, Çatalhöyük, Derbe, Gordion, Heraclea Cybistra, Irenopolis, Kaman Kalehöyük, Kerkenes, Kültepe (Kaniş), Laodicea Combusta, Mokissos, Nyssa, Pessinus, Purushanda, Şarhöyük, Tavium, Tuvana

                Karadeniz bölgemizdeki antik kentlerimizi

Alacahöyük, Euchaita, Hattuşaş, Hüseyindede Tepe, Ibora, Komana Pontika, Laodikeia, Nerik, Nicopolis, Pompeiopolis, Salatiwara, Samuha, Sapinuwa, Tripolis, Yazılıkaya, Zaliches,

                Marmara bölgemizdeki antik kentlerimiz

Aegospotami, Alexandria Troas, Apamea Myrlea, Apollonia, Apros, Assos, Cardia, Cebrene, Chalcedon, Cius, Drusipara, Faustinopolis, Germanicopolis, Kyzikos, Lysimachia, Nikomedia, Orestias, Sestos, Skepsis, Troya

Şimdi bu medeniyetler bu topraklara ev sahipliği yaptığı gibi bize de, bizim kültürümüzede ev sahipliği yapmaktadır. Biz Anadolu ya geleli 940 yıl olmuş, dile kolay… Bizi maddi olarak zenginleştiren Anadolu, kültürel olarak da zenginleştirmelidir.

Biz Türkler İslamla kültürümüze büyük bir kolan eklemişiz, Anadoluya geldiğimizde de buradaki kültürlerden bazılarını kültürümüze katmışız, dünyanın sayılı kültürel mirasına sahip bir millet olmuşuz. Bunun üzerinde oturup da duracakmıyız?

İslam dini gibi son derece toplumsallaşmaya ve gelişmeye müsait bir dinimiz olacak, bunca büyük medeniyetlere ev sahipliği yapmış bir coğrafyada yaşayacagız, üzülerek ifade edeyim gelişmekte olan ülke konumun da kalacağız öyle mi?

Kültürel kolonların birleşmesiyle medeniyetler ortaya çıkar, bizde kolonlar var ama henüz medeniyet yok, çokta haksızlık yapmamak için biraz teselli maksatlı, medeniyet yolunun yolcusuyuz diyelim… Selam ve sevgiler…

Hüseyin Benek >> www.vatandasfikri.com  

Kaynaklar

1-http://tr.wikipedia.org/wiki/Aspendos

2- Kültür Bakanı Atilla Koç'un açıklaması http://www.zaman.com.tr/sehir_bakan-koc-turkiye-antik-tiyatro-zengini_522029.html