EMPATİK AHLAK (Diğer Gamlı Ahlak)
Empati nedir, derseniz bana göre diğerleri, ötekilerin yaşadıkları olumsuz şeyler için kaygılanmak, olumlu şeyler için aynı kendimiz yaşarcasına sevinmek dersek… Empati başka ne olabilir, bireyin kendini başkalarının yerine koyabilme yetisi, başkasını özdeş sayabilme ve devamın da, yani canları , can görerek özdeşlikle yaklaşmak olabilir mi, evet… Aslında empatik ahlak dünyanın herhangi bir yerin de herhangi bir canın, aleyhine yaşayacağı şeylere üzülmek, kınamak, böylece ahlaksızlıkları insanlık adına azaltma cabası da diyebiliriz, empatik ahlaka… Bunun için önce empati kavramını inceleyelim sonrada ahlak kavramını ve biz ikisini birleştirerek empatik ahlakı yüksek kişiler olmaya çalışalım diyerek başlayalım..
Empati veya eş duyum, bir başkasının duygularını, içinde bulunduğu durum ya da davranışlarındaki motivasyonu anlamak ve içselleştirmek demekse. Nasıl empatik, diğer gamlı olabiliriz, açık uçlu sorular sormak, yavaş hareket etmek ve yorumda bulunmak, ön yargılara dayalı hızlı yargılara varmaktan kaçınmak, kendi davranış ve düşüncelerimizi anlamaya çalışmak kadar karşı tarafın düşünce ve davranışını da anlamaya çalışarak, geçmişte yaşanılanlardan ders alarak empatimizi geliştirebiliriz…
Empati, olumlu amaçlar için kullanıldığında iş birliği, üretkenlik, refah ve mutluluğu arttıran bu yetenek, kötü amaçlar için kullanıldığında manipülasyona (yönlendirmeyle istismara acık hale getirme) neden olabileceğinden dikkat etmek gerekir…
Empati, bir insanın, kendisini karşısındaki insanın, canın yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlama cabasıdır da diyebiliriz… Empati ye dayalı düşünce ve davranışlarla insan ilişkileri gelişir, kişiler ve topluluklar arasındaki kavgalar azalır ve zamanla barışçıl bir gelenek oluşturulabilir… Birlikte yaşadığımız kişileri anlamaya çalışarak, onlara anladığımızı ifade ederek, İş yeri ve Aile içinde, aile bireylerini, iş arkadaşlarımızı, karşısındaki insanı kendi yerimize koyarak, bu sayede yaşanılanlar karşısında onların ne tepki vereceğini, nelerle mutlu, nelerle mutsuz olacaklarını bilme ve ona göre davranma sanatıdır da diyebiliriz empatiye…
Empatiyle ilgili bilgiler edindik bunu ahlakla birlikte ele alırsak, empatik ahlak veya ahlakın empatiyle birleştirilerek düşünceye, davranışa dönüştürülmesi de diyebilebilecegimiz durum için hangi kavram kullanılsa iyi olur üzerine düşünmek gerekir… Geldik ahlaka…
Ahlak: Bir toplum içinde kişilerin benimsedikleri, uymak zorunda bulundukları davranış biçimleri ve kuralları, aktöre, töre, moral, etik kurallar dersek… Belli bir toplumun belli bir döneminde bireysel ve toplumsal davranış kurallarını saptayan ve inceleyen sosyal bilimler çalışması dersek… İyi nitelikler, güzel huylar, mutluluğa, iyiliğe, doğruya yönlendiren düşünce ile davranmak dersek…
Ahlakbilim: Yarar, iyi, kötü gibi sorunları inceleyen, töresel bir davranış yasası geliştiren, neyin uğrunda olması için mücadele etmeye değer, neyin yaşama anlam kazandırdığı, hangi davranışın iyi ve hangisinin kötü olduğu gibi sorunları kendine konu edinen felsefeye ahlak bilimi, etik dersek. Sonuç olarak…
Empatik ahlak, vejetaryan değilsinizdir ama canlıların yaşam hakkını savunmaktır, hiç tanımadığınız dini, milli, vatandaşlık bağıyla bağımızın olmamasına rağmen sırf evrensel hukuk kurallarına, insan haklarına aykırı bir şekilde baskıya, zulme uğruyorsa onların haklarını savunmak, savunamazsak bile kınamaya empatik ahlak diyebiliriz… Örnegin çevre hakkı, doga hakkı konusunda da duyarlı bir vatandaş/insan olmak çevre faktörlerinin doğal yapısını koruyarak tüm canlıların yararlanmasını savunmak da empatik ahlakın konusu olabilir mi? Olabilir, olması empatimizi, buna dayalı ahlakımızı daha da yükseltmek bunu hem yerelde, hemde küresel düzeyde yaygınlaşması için çalışmak insanın, canlıların daha iyi yaşaması için mücadele etmek olacağından empatik ahlak üzerine durmalıyız ve bunu insanın başat düşüncesi yapmalıyız, önerisiyle, dileğiyle, ricasıyla… Selam ve Sevgilerimle…
Fikri Adil – vatandasfikri.com –17.12.2020
Kaynaklar
2* http://www.dildernegi.org.tr/TR,274/turkce-sozluk-ara-bul.html
|
