İŞ BÖLÜMÜ

( Toplumsal İş Bölümü)

İçinde yaşadığımız toplum incelendiğinde yararlandığımız her araç, gereç, mal ve hizmet bir organizasyon (örgütlenme, İşletme) ve buralarda görev alanların iş bölümü sonucu ortaya çıkmaktadır… Bu iş bölümü ve işletme mantığının endüstriyel toplumların üretim başarısının dayandığını dinamikler olduğu bilinmektedir…  Kavram olarak ele alacak olursak:  Bir üretim sürecinde işletme içinde, bir toplumsal ilişkiler ağında toplum için de, iş yükünün ekonomik anlamda bir bağlılık oluşturacak şekilde bölünmesine ve toplumsal rollerin paylaşılması da diyebileceğimiz iş paylaşımına işbölümü diyebiliriz ve toplumsal hayat buna dayanır… Bir işletme mantığı içinde bunu düşünürsek…

Herhangi bir ürünü bir kişi üretirse, ne kadar cabalarsa, çabalasın, üreteceği bir elin parmakları sayısını geçmez… Gerçi, üründen, ürüne değişiklik göstermesine rağmen, iş bölümüne dayalı bir işletmede, makinelerin de yardımıyla 100’lerce, 1000’lerce üretilebilmektedir..  Bu üretim süreçlerin de…

Modern toplumlar, çok sayıda uzmanlık alanları ve meslekleri içeren son derece çok bilgi ve beceri gerektiren karmaşık bir iş bölümüyle, toplumsal bir yaşam ortaya çıkarmışlardır… Geleneksel toplumlar tarım dışında genellikle uzun bir çıraklık döneminden sonra zanaat öğrenirlerdi… Zanaatkârlar üretimin başından sonuna kadar, her aşamayı bilir ve gerçekleştirirlerdi… Endüstrileşme iş bölümünü, makinalaşmayı artırarak aynı ürünü daha kısa sürede daha çok sayıda üreterek maliyetlerin düşmesini sağlayarak, daha çok kullanılır hale getirmiştir… Eğitim ve çıraklık süresi ise işin küçük bölümü öğrenildiği için çok kısalmıştır… Burada çalışanlarla patronlar arasında gerilimler çıkmış, çalışanlar sendikalarda örgütlenmiş ve hakları konusunda gelişmeler sağlanmıştır… Ayrıca devletler hakem rolüyle, sosyal devlet anlayışına dayalı sosyal demokrat politikalarla, şartları kötü olanlara karşı pozitif ayrımcılık uygulanarak, aradaki eşitsizlikler giderilmeye çalışılmaktadır… Buna rağmen ekonomik eşitsizliklerin çok fazla arttığı gözlenmektedir, dünyanın gelecekte birkaç olası sorunu olacaksa, biri çevre sorunlarına dayalı küresel ısınma, diğeri olası bir nükleer savaş ve bir diğeri ise ekonomik eşitsizliklerin neden olacağı ulusal ve uluslararası sosyal sorunlardır… Göç sorunu buna bir örnektir… İş bölümüne dönecek olursak…

Kapitalizm geleneksel iş bölümünü bozmuş, bireyselliğin artmasıyla geleneksel dayanışma/yardımlaşma yöntemleri bozulmuş, yeni bir yardım sistemi ise kamu yardımlarıyla, hayır kurumlarının yardımıyla yardımlaşma ve dayanışma yapılmaya çalışılsa da… Bu yardım hak esaslı değil, en azından görünen, gücü elinde bulunduranların tercihine dayalı olduğu görülmektedir…   Ekonomik eşitsizliğin beslediği sosyal eşitsizliklerin dünya genelinde toplumsal sorunlara neden olacağı, öngörüsünü destekleyen 25-30 ülkede hükümetlere ve eşitsizliğin kaynağı olan sorunlara karşı kitlesel gösteriler şu anda olmaktadır… Buna yeni bazı ülkelerinde ekleneceği öngörüsü vardır.. Bu yeni iş bölünün getirdiği eşitsizliklerin neden olduğu bu sosyal sorunlar, ancak yeni bir paylaşım modeliyle aşılabilecektir… İş bölümünde neler izlenmesi halinde bu sorunlar nasıl aşılabilir?

İş yerlerinde 8 saat olan çalışma saatlerinin, 6 saate düşürülmesi ve üç vardiyadan, dört vardiyaya çıkarılarak işsizliğin neden olduğu sosyal sorunlar kısmen aşılabilir… İş bölümü dışında kalanlarda ekonomik sorunlara dayalı olarak hem kişisel ruhsal sorunların arttığı, hemde eşitsizliğe dayalı olarak toplumsal sorunların arttığı bir dönemi yaşamaktayız… Bunu aşmak için, ultra lüks yaşayanlar %40-50, lüks yaşayanlar ise %15-20 yaşam tarzlarından, için de yaşadıkları  toplum ve genel olarak insanlık için fedakarlıklar yapmaları halinde.. Devletler, yönetim sorumluluğu olan hükümetler, kamudaki savurganlıkları engellemeleri halin de… Biraz daha nasıl aşılabiliri genişletmek gerekirse… Bu sosyal soruna, filozoflardan, entelektüellerden, üniversitelerden, demokratik hukuk sistemiyle barışık dini cemaatlerden, büyük sermaye gruplarından düşünsel ve ekonomik katkılar alarak çözülmesi gerekmektedir…  Son sorgulamalara baktığımızda ise…

Eğitiminin toplumsal iş bölümünde beklenen eşitliği topluma sağlayamadığı, sonra post endüstriyel yapılar bir çok işi makinelerle paylaştığı ve dahada paylaşacağı için… Hala birçok alanda yeni yeni robotik teknolojiler geliştikçe, bunlara yapay zekalar yüklendikçe, 3 boyutlu yazıcılar geliştikçe, zaten iş bölümü, iş bölümü olmaktan çıkacak, neredeyse iş kaybetme halini alacağı öngörülmektedir… Bu durumu öngörenleri dinleyerek, üzerine düşünerek önlemler almak, önerisiyle, ricasıyla, selam ve sevgilerimle…

Fikri Adil – vatandasfikri.com – 11.5.2020 

Kaynak: Sosyolojide Temel Kavramlar – Anthony Gıddens – Phılıp W.Sutton