NEDENLER, SONUÇLARI ETKİLER
Bir olayın/olgunun olmasına etki eden etkenler zinciri, diyebileceğimiz gibi bir olayı ya da durumu gerektiren ya da doğuran başka olay ya da durumlar da diyebiliriz…
Neden kavramını iki şekilde incelersek daha iyi anlarız diye düşünerek, Nesnel nedenler, insanın bilinç ve iradesi dışındaki nedenler… Güneşin doğudan doğuşu gibi daha çok doğal yaşamın akışı içinde olan, doğduğumuz ortam gibi, mevsimler gibi bizim etkimizin olmadığı olaylar diyebiliriz…
Öznel nedenler ise daha çok insansal faaliyetlerine dayanır… Örneğin kişilerin şu veya bu dini tercih etmesi, bir siyasal düşünceyi kabul etmesi, evlenmesi, bilimsel çalışmalarla çevreyi, maddeyi etkilemesi gibi insan iradesine dayanan öznel nedenlerdir…
İkinci olarak nedeni şöyle ele alabiliriz, temel nedenler ile temel olmayan nedenler diye ikiye ayrılabiliriz. “Bir etkinin zorunlu ve öznel niteliklerine temel nedenler, rastlantısal niteliklerine de temel olmayan nedenler diyebiliriz.” Örneğin bir arabaya hareket kabiliyetini veren nedir, dediğimiz de bunun temel nedeni nedir, diye sorduğumuzda motordur diyebiliriz… Hareketsizlik nedenini veren nedir dersek, fireni diyebileceğimiz gibi herhangi bir arıza da diyebiliriz..
Neden üzerinde düşünmeye devam edecek olursak, dış nedenler ve iç nedenlerdir diyede sınıflandırabiliriz… “Bir nesne ya da olaya başka neden ve olaylarca yapılan etkiler dış nedenler, bir nesne ya da olayın geliştirici iç çelişkilerine ise iç nedenler diyebiliriz… Örneğin bir yoğurt mayalama esnasında maya dış neden, sütün yoğurta dönüşebilme kapasitesi iç nedene örnek verilebilir… Bu iki neden tetikleyici, etkileyicilik acısından birbirlerine bağlıdırlar, nedensellik acısından bağlılık vardır…
Başka bir örnek vermek gerekirse suyun kaynamasının nedeni nedir, neden salatalık salatalık olmuştur, uygun ortama, uygun toprağa salatalık tohumu dikilir, gereken nemlenme sağlanır, tohum salatalık olmak üzere harekete geçer.. Bu geçişi etkileyen onlarca neden vardır…
Biz bu nedenleri bildiğimizde olaylar ve olgular bize sürpriz olmaz, sosyal olaylarda aynıdır, kiminle ne için arkadaş olacağımız, hangi siyasal düşünceyi hangi nedene dayalı seçeceğimiz, dini düşüncelerden hangisine uyacağımız, nedenlerimiz olması gerekir… Nedensiz yapacağımız her iş de istemediğimiz sonuçların ortaya çıkmasına neden oluruz.. İşte bu nedenle nedenler önemlidir, çünkü sonuçları etkiler… Örnegin iyi ürün almak istiyorsak, ne yapmalıyız, iyi bir tohum, iyi bir tarla, iyi bir gübreleme ve mevsimsel şartlara dikkat etmenin yanı sıra sulama işini de bitkinin isteğine göre yapmalıyız ki, iyi ürün alabilelim değil mi?
Ekonomik sonuçlara baktığımızda siyasal yönetim, bürokratik yönetim, toplum olarak da iyi sonuçlar alacak nedenler yaptıkça iyi sonuçlar alırız… Küçük esnaf neredeyse dükkanındaki sermayesi olan mal kadar, belki bazı durumlarda onun iki katı kadar parasal maliyet oluşturacak lüks arabaya sırf komşu esnafa hava atmak için biniyorsa… Yani sermayesini kapının önünde duracak arabaya yüklüyor, en küçük bir ekonomik sorundan etkileniyor ve ya zor durumda kalıyor yada batıyorsa bunun nedeni nedir? Ekonominin bir mantığı var, şunlar yapılırsa bunlar olur, bunlar yapılmazsa zarar edilir, zararlar güçlü bir sermaye yapınız yoksa sizi iflasa götürür gibi bilgilerle düşüncelerle davranırsak… Dahası nedenlerimiz ekonomik olursa, sonuçlarımızda ekonomik olacaktır… Sonuç olarak..
Her olayda neden sonuç ilişkisi vardır, sonuç nedenlerin oluşlarla sonuca dönüşme anında, olayın oluş aşamasında müdahale edilebilir, bu aşmada etmediğimizde, sonuç istemediğimiz şekilde gerçekleşecektir… İstemediğimiz şeyle bizi üzer, istediğimiz olaylar geçekleştiğinde sevinir mutlu oluruz… Neden Mutlu Olursak Onun Gerçekleşmesi için Çalışmak dileğiyle, Selam ve Sevgilerimle…
Fikri Adil 17.9.19 – vatandasfikri.com
Kaynaklar
1* felsefe.Pau.edu.tr
|
