DÜŞÜNCE Mİ, DÜŞÜNMEK Mİ?

Düşünme Mantığımız Hangisi?

İkisi de düşünceyi anlatan kelimeler, kavramlardır, öte yandan içerik açsından farklıdır, bunun nedenini şöyle açıklayabiliriz…

Bir düşünce var, sadece beni, bir düşünme hali var, beni aşarak türü düşünüyor, bunlara tekili düşünmek, tümeli düşünmek de diyebiliriz… Diyebiliriz demesine ama tekil olan nedir, tümel olan nedir?

Örnek vermek gerekirse, canlı,  bunların alt türleri, hayvan bitki, bu ikisinin alt türlerine bakarsak, hayvan ayrılır memeliler memesizler, memeliler ayrılır insan ve hayvan diye hayvanlar ayrılır at, eşek,  keçi koyun diye, insanlar ayrılır, toplumlar olarak Türk, İran, Alman diye… Bitkiler ayrılır ağaçlar ve otsular diye… Bizler hangisi ele alacağız? Hangisini düşüneceğiz?

Canlıların yaşayacağı ortamı hazırlayacak düşüncemiz olmazsa canlı olur mu, bunların alt türleri olur mu?

Örnegin mahallemiz, köyümüz, ilçemiz, ilimiz, bölgemiz,  ülkemizi düşünürken kıtamızı, dünyamızı düşünmezsek, işte gelinen noktada dünyamız ısınıyor ve iklim değişikliğiyle karşı karşıyayız… Şimdi kuraklıklar yaşanacak, ani ve aşırı yağışlar olacak, fırtına, hortumlar daha sık ve güçlü olacak… Bu yaşanılacak olağanüstü hava şartları bizim köyümüzü ve mahallemizi de etkileyecek değil mi? Söz konusu iklim ve hava ise o zaman tümeli düşünmeden tekili düşünemeyiz, değil mi?

Bunu trafik kuralları üzerinden düşünmek gerekirse, hepimiz bu kuralları tüm olarak kabul etmez, ben sarıyı geç anlarsam, siz kırmızıyı, öbür vatandaş yeşil ışığı geç anlarsa trafik nasıl karışacaksa, ister sosyal hayat, ister doğal hayat da tümel olarak ele alınmazsa, düşünülmezse hepimiz zararını görürüz, belki de görüyoruz, daha da göreceğiz….

Örnegin insanlar zamanı takvimlendirmiş, tarihlemiş, kimi milat olarak a, olayını almış, kim milat olarak b olayını ama takvim var ve zaman geçmiş, geçiyor, geçecek değil mi? Biz ister kişi olarak dün yaşadığımızı, anımızı, toplum olarak geçmişte yaşadığımız tarihimizi iyi anlayamıyorsak… Yada tarihi olayları mekandan, araçtan, zamandan kopararak bugünün şartlarıyla değerlendiriyorsak..  Bir yanıl içindeyiz diyebiliriz, atla gidenle, arabayla gideni, arabayla gidenle, uçakla gideni karıştırmak gibi bir şeydir bu yanılgı… Nostalji yapmak başka şeydir, efsaneleri sevmek ve ona inanmak başka şeydir, efsane olduğunu bilmek şartıyla, tarihi doğru olarak tümel anlayıp değerlendirmek başka bir şeydir… İşte tümel düşünmek böyle bir şeydir…

 Tümel düşünmek, olaylara karşı at gölüğüyle bakmamak, akıl gözlüğüyle bakmaktır… Akıl gözlüğü ise olayları daha geniş düşünmek ve genişten dara doğru, yani tümelden tekile doğru düşünmeyi gerektirir… Öte yandan tekil düşüneceğimiz olaylar yok mu, olabilir işte bu nedenle tekil ve tümel nedirle yazıyı bitirelim mi? Belki de önemli bir yanlışımız tekil düşünecek yerde tümel, tümel düşünecek yerde tekil düşünüyor oluşumuz olabilir… İşte bu nedenle tümel ve düşünmemize neden olacak kavramların anlamını bilmemiz gerek… Biz kavramları düşünme üzerinden değerlendiriyoruz başka acılardan bakılabilir diyoruz…

Tekil: Tek olma durumu gösteren sözcük, terim, önerme ile düşünme hali… Tek nesneyi gösteren kavram; tek bir birey olabileceği gibi, ya da bir tür de olabilir… Yani bunları devam ettirecek olursak olay ve olguları dar düşünmek diyerek tümel kavramına bakarak yazıya son verelim…

Tümel: Belli bir sınıfa bağlı bireylerin, hatta türün tümünü içine alan, böylece geniş düşünmemize yardımcı olan düşünme şeklidir…  Bir bütün tüm kapsamıyla ele alınmış olan, önerme, tez, plan, proje, durum dediğimiz de ve bunu soyut ve somut olarak ele alarak düşünmeye aktardığımız da çok geniş düşünmemize yardımcı olacak düşünme halini bize sağlayacak bir durum diyebiliriz…

Demek ki düşünmek ile düşünce arasında ki, fark tümelle tekil arasında ki fark olarak değerlendirilebilmektedir… Biz bir durumla karşılaştığımızda onu neden sonuç ilişkisi içinde, yan ve yön konularıyla düşünürsek, değerlendirsek geniş, tümel düşünmüş olabiliriz… Düşünmek dileğiyle selam ve sevgilerimle…

Fikri Adil – 20.3.19 – vatandasfikri.com

Kaynak: http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=645