DİNLERDE TAVSİR YASAĞI

Bir Karikatür Yayınlandı, Herkes Dindar(DiniDar) Kesildi? Konu üzerine Gelin Biraz Düşünelim!!!

Leman dergisi, din kaynaklı savaşlara dikkat çekmek için bir karikatür yayınlamış, burada iki dinin Peygamberi ismiyle  iki kişi tasvir edilmiş, buna fanatik bir grup tepki göstermiş, tepkilerinde Kemalistlere ölüm, yakarız yıkarız gibi tepki sınırları aşılmış, kim haklı, kim haksız olay mahkemeye bırakalım… Diyecegim ama olayların nedenleri üzerine de düşünmemiz gerekmez mi? O zaman akli selim ile, ön yargı duvarlarını aşarak düşünelim mi? Düşünme konumuz iki peygamberin tasviri, hakaret var mı yok, eleştiri var mı ince bir eleştiri var, eleştirme hakkı var mı? Bakın var diyenler olabilecegi gibi yok diyenlerde olabilir… Tartışılan konuların kaynagına gitmek lazım, konuyu dagıtmayalım önce tutuklama gerekcesine ve dinlerde tasvir yasagına bakalım…

Tutuklanma gerekcesi :: Türk Ceza Kanunu’nun 216. maddesinin 3. fıkrası, halkın bir kesiminin benimsediği dini değerlerin alenen aşağılanmasını suç sayarken, bu fiilin kamu barışını bozmaya elverişli olması halinde, 6 aydan 1 yıla kadar hapis cezası öngörüyor.

Leman Dergisi Savunma Açıklaması ::: "Burada karikatürün çizeri İsrail tarafından öldürülen bir Müslüman’ı konu ederek mazlum Müslüman halkın haklılığını çizmek istemiş olup dini değerleri aşağılama amacı asla bulunmamaktadır.  Bize sürülen lekeyi kabul etmiyoruz zira Peygamber Efendimizin tasviri yoktur. Karikatürü böyle yorumlamak için çok kötü niyetli olmak lazım." Şimdi konuya bakalım, tavsir neden yasak? Önce tasvir ne demek ona bakalım mı? Kökeni: "Tasvir" kelimesi Arapça kökenlidir. Arapça'da "تَصْوِير" (taswir) kelimesi betimleme veya resmetme anlamına gelir. Peygamberler neden resmedilemez? Onları tanrılaştırma ihtimali var diye… Kutsal kitaplar, Peygamberlerin sözlerinin gerisinde kalır diye, Peygamberler putlaştırılmasın diye…. Çok neden sayabiliriz, bu nedenlerden bazıları tarihseldir, bazıları ise günümüzde de geçerlidir.. Örnegin hadisler ayetin önüne geçemez, Sünnetler farzın, Vacipler duruma göre farzdır gibi, bazı yerleşmiş inançlar vardır… Buna rağmen sünnetler neredeyse farzlarla başa hale gelmiştir, buna rağmen vaciplik durumu aranmaz olmuş kişiler gösteriş için kendilerini zorlayarak, borçlanarak vacip ibadetleri de üzerlerine farz olmadan yapar hale gelmişlerdir.. Kuranın en büyük yasagı nedir derseniz, ben cana kıymak derim, siz faiz dersiniz, öbürü zina der.. Ben toplamda kuran adaletten ayrılmanın en büyük fitne, günah olduğunu söyleyen bir kitap der, konumuza döneriz…

 Putperestlikten (Putataparılıktan) Korunma maksatlı sakındırmalar günümüzde dini kurala dönmüş de denilebilir… Tarihte insanlar, Tanrı’yı veya kutsal kişileri resmedip zamanla bu temsillere tapmaya başlamıştır. Dinler, bu durumu bir sapma olarak görür: Örneğin İslam, insanları Allah’a benzeyen bir varlık gibi düşünmekten ve ona maddi bir form yüklemekten sakındırır.

Yahudilik ve Hristiyanlığın bazı kolları da benzer gerekçelerle tasvir karşıtıdır.  Allah’ın/Ezeli Varlığın Benzersizliği üstelikte tepki gösterilen karikatür Tanrısallık mesajı içermemektedir… Özellikle İslam’da şu düşünce önemlidir: “O'nun benzeri hiçbir şey yoktur.” (Şûrâ Suresi, 11) Buradaki benzemez Peygamberler degil Allah/Tanrıdır… Dinler genel olarak Tanrı'nın insan aklı veya sanatıyla temsil, tasvir edilemeyecek kadar aşkın (transandantal) olduğu düşünülür.

Onu bir şekle sokmak, eksiltici ve yanlış yönlendirici kabul edilir. Kutsal Kişilerin Tapınım Objesi Haline Gelmesini Önleme, Bir Nesneyi Tanrısallaştırma İhtimaline Karşı Alınmış Önlem Dini Kural Sayılmış da Denilebilir…

Peygamberlerin, azizlerin ya da evliyaların tasvirleri, zamanla onların kendileri yerine geçebilir. Bu da: İslam’da şirke (Allah’a ortak koşma), Hristiyanlıkta ikonoklazm (ikona karşıtlığı), Yahudilikte Tanrı’ya sadakatsizlik sayılabilir.  İbadetin Saflığını Koruma Bazı dinî düşünceler, görsel sanatların insanın dikkatini Allah’tan uzaklaştırabileceğine inanır. Bu nedenle tasvirin ibadet alanından dışlanması istenir.

Farklı Dinlerde Tasvir Yasağı Örneklerine Bakacak Olursak….

Yahudilik: On Emir’de açıkça “Kendin için oyma put yapmayacaksın” denir  ve Sinagoglarda figüratif sanat genellikle bulunmaz.

İslam:: Kur’an doğrudan tasvir yasağını koymaz ama hadislerde özellikle insan suretleri çizmek veya heykel yapmak eleştirilmiştir. İslam sanatı bu yüzden hat, geometrik desenler ve arabesk motifler üzerinden gelişmiştir.

Hristiyanlık:: Başlangıçta bazı mezhepler ikon karşıtıydı (ikonoklazm dönemi).

Ancak zamanla Ortodokslar ikonları ibadetin parçası olarak benimsemişlerdir… Katolikler de resim ve heykeli kullanır, ama Protestan mezhepler genellikle sade tapınmayı tercih eder.

Özetle: Tasvir yasağı; Tanrı’yı veya kutsal olanı yanlış anlamaya, tapınma nesnesine dönüştürmeye karşı bir koruma refleksidir. Bu yasak, inançların özünü koruma ve ibadetin yönünü sadece ilahi olana çevirmeye yöneliktir. Dinlerin düşüncesi bu bana tekrar sorarsanız tasvir yasagının hükmü nedir diye, ben bir yorum, bir imam görüşü, bir sakındırma derim.. Bir yazarın çizerin bu konu üzerinden böyle linçlenmesinin dini olmadığını söyleyebilirim.. Belki kimleri benide linçleyecektir, o arkadaşlara şunu söyleyerek yazımı bitiyorum, hangimiz mahsum, kim zinaya, kim faize bulaşmamış, bu çizerin ki sanki bizim günahlarımız yanında daha mahsum kalıyor.. Biraz daha açmak gerekirse… Tasvir yasağı konusu, İslam sanatının oluşumu hakkında ileri sürülen görüşlerin merkezinde yer alsada bu yasagın kaynagı tam olarak bilinmemektedir. Bu görüş uyarınca, İslam dini realist(gerçekci) tarzda tasvirleri uygun bulmamakta, soyut formları önermektedir. Karikatür de soyut forma girmektedir, nasıl ki minyatürler soyutsa… Söz konusu fikri kabul eden araştırmacılara göre, minyatür sanatının İslam dünyasında itibar görmüş olması bu yasaktan dolayıdır. Ancak Kur’an-ı Kerimde, tasvir yasağı ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadır. O zaman konu tartışılabilir, yasak olduğunu iddia edenlere karşı serbest alan olduğunu söyleyenlerde olabilir…

 Kimse günümüzde bir heykeli, bir resmi, bir karikatürü put sayarak yapmıyor, bunları tanrı yerine koymuyor, tapınmıyor, ibadet etmiyor.. O zaman o Baştaki sloganları atan ruh haliyle hareket edenlere, sagdan soldan hemen bunu çizen, yayınlara tepki gösterenlere.. Lütfen kendi günahlarınızla hesaplaşın, din başkasının günahıyla yargılama yetkisini ancak ve ancak Allah’a/Tanrıya verir… Sen hesap gününde yargılayıcı degil yargılanansın, UNUTMA!!! Son Söz!!!

İlâhî dinlerde genellikle resim ve heykel yapımına olumsuz bakılmasıyla putperestlik zamanında bunu engelleme düşüncesi arasında önemli bir ilişkinin bulunduğu anlaşılmaktadır. Fakat biz putperestlik zamanında degiliz ki? Varsada, günümüz putları başka, işçisine 22.000 lirayı vermekte zorlanan muhafazakar, dindar, lüksü savurganlık sayan, yöneticiler, patronlar, kendine, ogluna/kızına, Karısına, medresine (ikinciEş) 30 milyonluk Liralık lüks araba alıyorsa,, Onların Putu arabasıdır, insandan daha önemli saydığı egosudur, kibiridir, sürekli liderinin resmini saga sola asıyorsa, ona liderini putlaştırıyorsun mu diyecegiz de yakalım mı diyecegiz.. Hatta bazıları Abarttı Allah’ın sıfatlarını taşıyor dedi.. Bunlara tepki yokta bu karikatüre ve çizene, yayınlayana, zorlama yorumlarla tepki varsa… İslam’da tasvir yasağı konusu bana göre din dışı alanda kültürel, siyasal, felsefi alanda tartışılabilir… Bunlar dini alanda, üstelikte yasakçı bir zihniyet ile tartışılıyorsa, Dindar düşünce dinidar düşünceye dönüşmüş demektir… Not Bu yazıdaki düşüncelere muhalefet eden arkadaşlar sosyal medya aracılıyla bana ulaşabilirler…. Selam ve Saygılarımla…

Sıtdık Fani – vatandasfikri.com – 5.7.2025  

Kaynaklar

1* https://islamansiklopedisi.org.tr/resim

2*https://jasstudies.com/?mod=makale_tr_ozet&makale_id=26474

3* https://chatgpt.com/