MÜSLÜMAN TOPLUMLARIN SORUNLARI  - 5

Akıl, Düşünce İrade Özgürlüğü

İrade neki dediğimiz de karşımıza şu cevaplar çıkıyor, davranışlarımızı eylemlerimizi akla uygun bir şekil de özgürce gerçekleştirebilme kararıdır diyebiliriz… Bir şeyi yapıp yapmamaya karar verme gücü, isteme veya istememe, onaylama ve ret etme de denilebilir, bir şeyin seçilecek kadar iyi, nitelikli, güzel olmasına, olmamasına karar verme veya vermeme halidir de diyebiliriz… Ama bunların hepsi irade sergileme özgürlüğüyle ilgilidir özgürlük nedir derseniz ne değildir ki derim… Özgür olmama ne dersek, direk İradesizlik desek yeridir, birileri senin adına doğruları iyileri, niteliklileri seçmiş al sana bunlarla idare et demiştir, tamda Müslüman toplumları işte bu noktadadır…

Dini acıdan iradeye yazılı kurallar üzerinden baktığımızda yine özgürlük görüyoruz, ama uygulamalarda tam bir irade ipoteği… İter dini kavramlar sözlüklerinde ister diğer sözlüklerde "istek, arzu, dilek, emir, sevk ve güç" gibi manalara gelmektedir. İradenin insanların iş ve davranışlarını etkilemesi, onlara sorumluluk yüklemesi acıların değerlendirilebilir, örneğin akıl melekelerini kaybetmiş birinden irade beklemeyiz, ona vasi tayin ederiz… Bu yaşlılığın verdiği unutkanlıklara dayalı olabileceği gibi doğuştan aklı melekeleri olmayanlara karşıda uygulanır.. Demek ki irade için akıl önemli… Akıl önemlide, aklın iyiyi, kötüyü bilebilmesi için ne gerekir bilgi, bilgi ise iki türlü elde edilir, birisi dini bilgi, vahye dayanır diğeri ise, beşeri bilgi bilimsel bilgi gözleme, deneye, araştırmaya dayanır bu iki bilgi sentezi insanın bilmesini doğruyu yanlışı akledecek kadar irade sahibi olmasını bunlar arasında düşünceler, yorumlar anlamalar üzere insan zihinsel dünyası oluşturur… Bunun için irade gerekir…

Dini açıdan irade diyorduk bakalım mı, fakındayım uzattık… Bu alana göre irade; bir şeyin yapılmasına da yapılmamasına da muktedir olan hayat sahibinin bu iki şıktan birine kendi isteğiyle hükmetmesidir. Ya da düşüncenin ortaya koyduğu bir gayeye doğru gitme hareketidir. Kur'ân-ı Kerim'de irade kavramı toplam 138 yerde geçmektedir. Bu hem Allah'ın iradesini hem de kulun iradesini kapsamaktadır. İrade Cenab-ı Hak için olunca küllî, kul için olunca cüz'î olur. İnsandaki irade akıl ve düşünce kabiliyetine göre şekillenir. İki farklı görüş oluşmuştur, Bunlardan biri Cebriyedir, insanın iradesinin tamamen Allâh'ın iradesine bağlı olduğunu, ancak O'nun dediğini yaptığını ileri sürer, o zaman insanın olup bitenlerden sorumluluğu yokmudur sorusu ortaya çıkar… Kaderiye ise, insan iradesinde tamamen müstakil olduğunu, kendi fiilinin yaratıcısı olduğunu iddia etmişlerdir.  Bu sefer de Allah’ın etkisi nedir sorusu ortaya çıkar ki birbiriyle çelişen durumdur… Bence insan kendi yapıp ettiklerinden sorumludur, Allah bazı durumlarda yardım eder, etmez onun iradesine bağlı bir durumdur, Kuranın Allah’ın çalışanlara yardım edeceğini söylemesi bizim her iş ve oluş da etkimizin olduğunun ifadesi degilmidir? Allah insanlara, akıl, düşünce, bilebilme, güç, kuvvet ve irâde vermiştir. İnsan iradesinde hürdür, dilediği gibi hareket eder, îmân veya inkâr eder, iyi veya kötü fiil işleyebilir. Bunları yapmak istediği zaman Allah kuluna irade özgürlüğü vermiştir. Eğer izin vermezse insan hiçbir şey yapamazdı, yaptıklarından da sorumlu tutulamazdı, bu nedenle insanlara çok müdahale irade özgülüğünü askıya alacak şekilde müdahale insanı insan olmaktan çıkaracaktır diyebiliriz… Biz irademizi askıya alan her türlü otoriteyle mücadele etme sorumluluğumuzu unutmamalıyız.. Çünkü irade demek sorumluluk demektir, bu hem hukuk acısından hemde Kurani emirler acısından geçerlidir… Örnegin kazara olan olaylarla, bilinçli olan olaylar aynı mı değerlendiriyor yok, hatta bir ayet de kazara olması dışında mümin mümini öldürmesi büyük günahlardan sayılmıştır… Demek ki kazada irade yoktur, Müslümanların birbirini bu kadar çok öldürmeleri kazara mı oluyor, iradeyle mi oluyor, bence iradesizlikten oluyor, irade yoksa biz Müslüman toplumlar kazara mı yaşıyoruz sorusu üzerine, düşünmek, durmak, durmak düşünmek önerisi ve dileğiyle…. Selam ve Sevgilerimle…

Sıtdık Fani – 9.1.17  - vatandasfikri.com

Kaynaklar

1-            http://tdk.gov.tr

2-            http://www.diyanet.gov.tr/dinikavram