Enerji ithalatı ve cari açık

KADİR DİKBAŞ
12/10/2010
Kronik cari işlemler açığı sorununun temelinde yatan sebeplerden biri de, net enerji ithalatçısı olmamız. Petrol ve doğalgazdaki yüksek seviyeli dışa bağımlılık, ihracatın ithalatı karşılama oranını büyük oranda aşağı çekiyor, cari açığı şişiriyor sürekli.

Dün açıklandı. Cari işlemler açığı 2010 Ağustos ayında 2,97 milyar dolar. Bu yılın ilk sekiz ayında da, geçen yılki seviyenin üç katını aşarak 27,98 milyar dolara çıktı. Bu veri 2008 Eylül'ünde ayyuka çıkan küresel kriz öncesindeki döneme (35 milyar $) göre düşük bir rakam. Ama yine de sert bir yükselişin olduğu açık. Bunda enerji fiyatlarındaki yükselişin elbette payı var. 2008 sonunda 40 doların altına inen ham petrol fiyatı yeniden 80 doları aştı.

Bir süredir devam eden kurdaki gerileme ve bunun ihracat üzerinde oluşturduğu baskı, ithalatın düşük kur yüzünden daha cazip hale gelmesi tartışılıyor. Bu önemli bir konu. Bunun yanında, dünyadaki gelişmeler ve enerji fiyatlarının seyri de önemli. Şu an için 40 milyar dolar civarında enerji ithalatımız var çünkü.

Öncelikle belirtelim, döviz kurundaki gerileme, Türkiye'nin enerji faturasının kabarmasını önlüyor, daha düşük maliyetle ihtiyacını karşılamasını sağlıyor. Enerji fiyatları döviz bazında artsa da, kurdaki gerileme sebebiyle, maliyet aynı ölçüde artmıyor. Ve iç piyasadaki yansıması daha hafif oluyor.

Şüphesiz ki, dünyadaki ekonomik büyüme eğilimi ve piyasalardaki gelişmeler enerji fiyatlarına doğrudan yansıyor. Yüksek büyüme dönemleri, enerji fiyatlarının da tırmandığı dönemler oluyor genellikle. Bunun yanında, bu rüzgârın fonların girişleriyle desteklenmesi de söz konusu tabii ki.

İki yıl önce yaşadık. Dünya, küresel kriz öncesinde 150 dolar civarına kadar çıkan ham petrol fiyatlarını gördü. Ve bu oluşan fiyat balonu, 2008 kriziyle birlikte söndü. Bir varil ham petrolün fiyatı 40 doların altına kadar indi.

Belirli bir toparlanma süreci yaşanmakta olsa da, şu an dünyada agresif bir büyüme beklenmiyor. Hatta risklerin henüz ortadan kalkmaması sebebiyle, bazı ülkelerde durgunluğun devamından endişe ediliyor. O yüzden orta vadede enerji fiyatlarında fazla artış beklenmiyor.

İki gün önce Resmi Gazete'de yayımlanan Orta Vadeli Program'a göre, varil başına petrol fiyatının 2013 yılana kadar neredeyse yataya yakın bir seyir izleyerek ortalama 83,1 dolar olacağı tahmin ediliyor. Hesaplar buna göre yapılmış. Bu fiyat hareketi baz alınarak da, ham petrol ithalatına gidecek paranın bu yıl 9,3 milyar, 2013 yılında da 13,1 milyar dolar olması öngörülmüş. Bu hesaba talep artışı da dahil.

Toplam enerji ithalatının da, 2010'dan 2013'e, 37,8 milyar dolardan 53,1 milyar dolara çıkması öngörülüyor. Cari işlemler açığında da bir miktar artış, GSYH'ye oranında ise düşüş hedefleniyor.

Program'a göre, bu yıl sonunda ihracatın ithalatı karşılama oranının yüzde 62,9'la oldukça düşük çıkması beklenirken, oranın yavaş yavaş yükselerek 2013'te yüzde 65,3 olması hedefleniyor.

Bunun, durduk yerde olması kolay görünmüyor. Hele hele TL'nin değerinin daha da artması söz konusu olursa. O sebeple, birtakım tedbirlerin alınacağı varsayımının devrede olduğu anlaşılıyor. Zaman'ın dünkü manşetinde yer alan, Ercan Baysal imzalı haberde kamu alımlarında yerli ürünlere öncelik tanınmasına dönük hazırlıkların başladığı yazıyordu. Bunun, hem cari açığın küçülmesine hem de istihdama katkı sağlayacağı muhakkak.

Dünyada acımasız bir kur savaşı yaşanıyor ve her ülke kendine has yöntemler uyguluyor. Türkiye'nin de yerli üretimi ve istihdamı koruyacak, dış ticaret dengesinin daha fazla bozulmasını önleyecek düzenlemelere gitmesi kaçınılmaz.